Zagađenost vazduha je jedan od najvećih globalnih problema sa kojim se suočava čovečanstvo. Više od 90% svetske populacije živi u uslovima manje ili više zagađenog vazduha.
Procena Svetske zdravstvene organizacije iz 2020. godine je da je zagađenost vazduha na četvrtom mestu kao faktor rizika za pojavu različitih bolesti.
Poznato je da aerozagađenje utiče na bolesti bluća, kardiovaskularne bolesti, dijabetes. Ali, da li ste znali da zagađen vazduh može biti okidač i za učestalije i intenzivnije napade migrene?
Koje bolesti iniciraju aerozagađivači?
Da bismo bolje razumeli uticaj aerozagađenja na zdravlje čoveka, moramo se pre svega osloniti na znanja koja već imamo.
Štetni gasovi i čestice koji se nalaze u vazduhu, azotnih oksida i sumpor dioksida koji se stvaraju prilikom sagorevanja fosilnih goriva, izduvnih gasova u saobraćaju, dima cigarete ili ozona u nivou tla, nepovoljno utiču na zdravlje čoveka, kao i na pogoršanje već postojećih zdravstvenih stanja kod ljudi.
Osim ovih vrsta zagađivača postoje i aerozagađivači koji nastaju u zatvorenim prostorima poput hemikalija koje se koriste u domaćinstvu, olova i azbesta koji se nalaze u građevinskom materijalu, polena, gline…
Azot dioksid (NO2) spada u grupu gasova koji je posebno prisutan i štetan. Čestice azot dioksida su male i sa velikom lakoćom ulaze u pluća, pa čak i u krvotok čoveka. Stoga je i logično da one izazivaju različite plućne bolesti, kardiovaskularne bolesti, a dokazano je da utiču i na pojavu demencije.
Sve kategorije stanovništva su manje-više izložene štetnom uticaju zagađenog vazduha. Ipak, u većem riziku su osobe sa kardiovaskularnim bolestima i bolestima krvnih sudova, osobe sa hroničnim bolestima pluća i disajnih organa, osobe sa dijabetesom, gojazni i stariji ljudi. Trudnice i novorođenčad su posebno osetljivi na loš kvalitet vazduha.
Ako je kvalitet vazduha loš u nekom kraćem vremenskom intervalu i simptomi bolesti biće blaži, kao što su suzenje i iritacija očiju, kožne promene, iritacija služokože nosne šupljine, kašalj, otežano disanje. Ovi simptomi nakon poboljšanja kvaliteta vazuha brzo nestaju.
Ako je vazduh zagađen u kontinuitetu duži vremenski period, posebno tokom zimskih meseci kada su više u upotrebi peći koje sagorevaju čvrsta goriva (drvo, ugalj), kada je povećan intenzitet saobraćaja, a meteorološki uslovi nepovoljni, tada su i mere opreza posebno kod hroničnih bolesnika neophodne.
Pored već navedenih bolesti i zdravstvenih stanja, ustanovljeno je da zagađenost vazduha može uticati i na učestaliju pojavu napada migrene. Naime, nova istraživanja pokazuju da zagađen vazduh ima negativan uticaj na mozak, pa čak i na način razmišljanja.
Toksikolog za životnu sredinu Den Kosta sa Univerziteta u Severnoj Karolini smatra da čestice zagađenog vazduha ulaze u organizam čoveka nazalnim putem, a dospevaju i u krvotok. Tako ceo sistem organa biva napadnut štetnim česticama iz vazduha koje izazivaju niz komplikacija kod već postojećih bolesti, ali i izazivaju nove.
Relacija zagađen vazduh – migrena još uvek nije potpuno ispitana, ali ono u čemu se slaže većina naučnika jeste da aerozagađenje u izvesnoj meri utiče na pojavu i učestalost migrenoznih napada.
Zagađenost vazduha kao okidač migrenoznih napada
Studije koje su rađene na Tajvanu i u Južnoj Koreji otkrile su da viši nivo zagađivača koji se nalaze u vazduhu uzrokuju i više migrenoznih napada kod ljudi koji boluju od migrene. Procenat ljudi koje se javljaju u zdravstvene ustanove je veći u uslovima povećane koncentracije određenih štetnih materija u vazduhu. Ovo se posebno odnosi na periode u letnjim mesecima. Ove studije nisu pronašle vezu između povećanog nivoa štetnih čestica u hladnijim danima i pojave migrene.
Sa druge strane, studija rađena u Bostonu utvrdila je da postoji veća verovatnoća od migrenoznih napada tokom zimskih meseci, od oktobra do marta. Ova studija je posebno analizirala gasovite zagađivače iz vazduha, a posebno gasove iz saobraćaja (ugljen monoksid i ozon). Ustanovljeno je da i vrsta zagađenja i temperatura vazduha mogu uticati na pojavu migrena kod ljudi. S obzirom da se migrene pojavljuju u epizodama, smatra se da na učestalost epizoda migrene utiču i drugi faktori kao što je vlažnost vazduha ili vazdušni pritisak.
Studija iz 2021. godine, u kojoj je učestvovalo 360.000 ljudi u severnoj Kaliforniji, pokazala je da dugotrajna izloženost povišenim koncentracijama azot dioksida i metana za 2% do 4% povećava mogućnost dobijanja migrenoznog napada.
Kako smanjiti efekte zagađenja vazduha?
Kako bismo smanjili negativan uticaj zagađenog vazduha, preporučuje se da što manje boravimo na otvorenom, posebno u urbanim sredinama i u zonama najgušćeg saobraćaja. Takođe, preporuka je i da se u periodu kada je nivo zagađenja povećan ne bavimo fizičkim aktivnostima na otvorenom, da biramo šetnju umesto trčanja i da što više aktivnosti obavljamo u zatvorenom prostoru, bar dok se kvalitet vazduha ne poboljša.
Ono što može da pomogne u uslovima povećane zagađenosti vazduha je i redovno čišćenje prostora u kom boravimo. Posebno treba voditi računa o spavaćoj sobi u kojoj nije poželjno imati grejna tela koja koriste fosilna goriva.
Klima uređaji i sistemi za grejanje poželjno je da imaju odgovarajuće filtere koje je neohodno redovno čistiti i održavati.
Veoma su praktični i prečišćivači vazduha za prostorije. Ono što dodatno možemo da učinimo za sebe je da zabranimo pušenje u zatvorenim prostorijama.
Takođe, neophodno je pratiti preporuke Agencije za zaštitu prirode i životne sredine, kao i vremensku prognozu kako bismo što bolje planirali naše aktivnosti. Korisna su i uputstva lokalne higijensko-epidemiološke službe i Instituta za javno zdravlje, jer na taj način možemo da predupredimo eventualne posledice udisanja zagađenog vazduha.
