Šta su hemoroidi?
Hemoroidi ili šuljevi su prošireni i otečeni krvni sudovi u analnom kanalu ili oko anusa. Nekada su hemoroidi proglašavani za venska proširenja analnog kanala, dok se poslednjih godina hemoroidi opisuju kao vaskularno jastuče u kome postoji čitav splet krvnih sudova (arterija, vena i njihovih spojeva). Hemoroidi su jedna od najčešćih bolesti savremenog čoveka. Smatra se da svaka druga osoba starosti preko 50 godina ima hemoroide. Česti su podjednako i kod žena i kod muškaraca.
Šta su uzroci hemoroida?
Najčešći uzroci nastanka hemoroida su u vezi sa naprezanjem prilikom pražnjenja debelog creva. Ovaj problem imaju osobe koje se neredovno i nepravilno hrane ili koriste puno začina u ishrani, naročito ljutu papriku, biber i sirće. Usled ovakve ishrane javlja se neuredna stolica i opstipacija (zatvor), a pražnjenje creva je praćeno napinjanjem što pogoduje nastanku za hemoroide. Hemoroide mogu dobiti osobe čije je zanimanje u vezi sa stalnim napinjanjem anusa, kao što su muzičari koji sviraju na duvačkim instrumentima ili radnici u fabrici stakla i flaša.
Starenje takođe pogoduje nastanku hemoroida jer u sklopu degeneracije tkiva slabe i zidovi krvnih sudova. Stariji muškarci često imaju problema i sa uvećanom prostatom, te se kod naprezanja pri mokrenju javljaju hemoroidi. Osobe čije je zanimanje vezano za dugotrajno sedenje, češće boluju od hemoroida, mada ovo nije pravilo jer postoji veliki broj profesionalnih sportista koji imaju problema sa hemoroidima. Posebno se misli na sportove koji traumatizuju analnu regiju (biciklizam, motociklicizam, jahanje). Nasledni faktor takođe može biti uzrok slabosti venskog spleta, jer osobe koje imaju proširene vene nogu ili varikokele (proširenje vena testisa) imaju genetsku predispoziciju da obole i od hemoroida. Hemoroidi se često javljaju u trudnoći ili prilikom porođaja usled pritiska materice ili glavice ploda na vene karlice.
Vrste hemoroida – kako izgledaju hemoroidi i gde se nalaze?
Hemoroidi mogu biti:
- unutrašnji i
- spoljašnji hemoroidi.
Unutrašnji hemoroidi se javljaju u gornjem delu analnog kanala i donjem delu rektuma. Potiču od unutrašnjeg venskog hemoroidalnog pleksusa.
Hemoroidi koji su lokalizovani u analnom kanalu i nikad ne prolabiraju kroz anus su hemoroidi prvog stepena. Hemoroidi drugog stepena prolabiraju za vreme pražnjenja debelog creva, a potom se spontano vraćaju u analni kanal, dok hemoroidi trećeg stepena ostaju prolabirani i moraju se manuelno reponirati nazad u analni kanal.
Hemoroidi na dugim peteljkama koji se ne mogu reponirati u analni kanal su hemoroidi četvrtog stepena. U nekim slučajevima se analni sfinkter kontrahuje oko prolabiranih hemoroida, onemogućavajući njihov povratak u analni kanal i ometajući venski protok. U ovom slučaju dolazi do nagomilavanja krvi i stvaranja tromba, pa su hemoroidi tvrdi i bolni, za razliku od nekomplikovanih hemoroida trećeg stepena.
Spoljašnji hemoroidi se javljuju izvan analnog kanala i često predstavljaju samo produžetak venskog pleksusa unutrašnjih hemoroida (mešana forma) pa je u ovom slučaju njihovo prisustvo značajno pri odluci o operativnom lečenju. Spoljašnji hemoroidi se pojavljuju u akutnom i hroničnom obliku. Akutni su u vidu plavkastih, otečenih čvorića na samom analnom otvoru i najčešće nastaju posle teških fizičkih radnji. Obično su bolni a ukoliko ovaj čvorić pukne, javlja se slabije krvarenje koje u nekim slučajevima može biti dugotrajno. Hronični su manje bolni od akutnih osim u slučaju komplikacija u vidu infekcije ili oštećenja sluzokože.
Hemoroidi simptomi – klinička slika i koliko traju hemoroidi?
Kada su u pitanju hemoroidi krvarenje je obično prvi znak. Otkriva se najčešće nalazom traga krvi na toalet papiru, WC šolji ili nalazom traga sveže krvi na površini fecesa. Krvarenje obično nije obilno i ne ugrožava ljudski život, ali ako je problem dugo prisutan i jako izražen, može nastati sekundarna anemija, posebno kod žena koje uz krvarenje imaju i obilnije menstrualno krvarenje.
Mnogi pacijenti kao glavnu tegobu navode ispadanje tj. prolaps hemoroida. Prolaps izaziva simptome kod većine bolesnika. U početku se javlja pri pražnjenju debelog creva i prolaznog je karaktera. Vremenom je prolaps sve učestaliji do pojave hemoroida trećeg stepena. Bol se retko javlja kod nekomplikovanih hemoroida. Može se javiti kod spoljašnjih u vidu bolnih senzacija u predelu anusa, praćenih svrabom. Prolabirani i uklješteni unutrašnji hemoroidi su bolni. Ukoliko dođe do razvoja tromba, postaju otečeni i vrlo bolni. Pojava svraba, peckanja i vreline oko anusa i u anusu se takođe mogu javiti kao simptomi hemoroida.
Često postavljano pitanje jeste i: koliko traju hemoroidi?
Ako je bolest blažeg oblika može spontano prestati nakon nekoliko dana, ali isto tako može doći do pogoršanja stvaranjem analnih fistula i ulceracija.
Dijagnoza hemoroidne bolesti
Za dijagnostiku hemoroidalne bolesti je vrlo važna dobro uzeta anamneza i adekvatan pregled. Nekada se na osnovu razgovora i inspekcije (vizuelni pregled) već može postaviti dijagnoza. Nakon razgovora sa pacijentom, sledi klasičan hirurški pregled abdomena. Zatim se pacijent postavlja u jedan od dva najčešće primenjivana položaja za preglede.
Jedan je bočni položaj po Simsu gde pacijent leži na levom boku uz savijena kolena i on je pogodniji za pregled starijih osoba ili teških pacijenata.
Drugi je koleno-lakatni položaj koji je neprijatniji za bolesnika ali znatno pogodniji za izvođenje pregleda. Doktor prvo vrši inspekciju pogledom. Zatim sledi digitalni rektalni pregled tj. doktor u rukavicama premazanim nekim lubrikantom (vazelin, glicerol ili neki gelovi sa lokalnim anestetikom) uvodi kažiprst u analni kanal i vrši pregled. Često digitalni pregled nije dovoljan za postavljanje dijagnoze (osim u slučajevima tromboze) pa je neophodno uraditi anoskopiju ili rektoskopiju.
Anoskopija se izvodi anoskopom (instrument dugačak 10 cm) i služi za pregled analnog kanala i završnog dela ampule rektuma.
Rektoskopija se izvodi rektoskopom (dugačak 15-20 cm) i služi za pregled rektuma i završnog dela sigmoidnog kolona.
Posebno se mora obratiti pažnja na krv iz anusa, kao najvažniji simptom hemoroidalne bolesti. Hemoroidi krvarenje ne izazivaju u svakom slučaju i ne sme krvarenje odmah biti vezano za ovo oboljenje pre nego što se irigografijom ili kolonoskopijom ne isključe druge bolesti (inflamatorne bolesti debelog creva, polipi, karcinomi debelog creva idr).
Hemoroidi lečenje – šta je lek za hemoroide i kako se obavlja lečenje hemoroida?
Pristup lečenju zavisi od stepena razvoja hemoroida.
Ukoliko su problem koji vas muči hemoroidi lečenje se obavlja na više načina lečenja.
Konzervativno lečenje podrazumeva medikamentno lečenje. Asimptomatske, slučajno otkrivene hemoroide ne treba tretirati. Hemoroidi prvog i drugog stepena koji daju simptome leče se tabletama, kremama i supozitorijama. Upotreba per os preparata sa antiinflamatornim, antiedematoznim i venotoničkim efektom je vrlo efikasna kod početnih stepena.
Postoji nekoliko lekova iz grupe venotonika koji se najčešće propisuju kao lek za hemoroide. Uglavnom su to preparati na bazi lekovitog bilja (npr. crvene pomorandže, ginko bilobe – kao prirodni lek za hemoroide) koje se uzimaju u fazi akutnog pogoršanja bolesti. Na tržištu su prisutni i mnogi topikalni preparati, odnosno masti, kreme i gelovi. Postoji čitav niz tih preparata, od narodnih melema, preko preparata sa heparinom kao aktivnom supstancom koja razgrađuje tromb, onih sa anestezinom koji smanjuje bol, kortikopreparata koji smanjuju zapaljenje, do kombinovanih preparata koji sadrže više medikamenata. Pored upotrebe lekova, veoma je važna redovna higijena analnog područja tj. korišćenje mlake vode i sapuna nakon svake stolice.
Terapija sklerozantnim sredstvima je najpogodnija za lečenje prvog i drugog stepena. Izvodi se davanjem injekcije sklerozantnog sredstva (5% fenol u bademovom ulju i dr.) u koren hemoroida. Injekcija se pomoću proktoskopa ubrizgava u peteljku hemoroida. Nakon ubrizgavanja sklerozantnog sredstva može se javiti prolazni, duboki bol ali ako se pravilno izvede, tehnika je uglavnom bezbolna. Sklerozacijom se izaziva nastanak fibroze tkiva ispod sluznice, što rezultira zatvaranjem krvnog suda hemoroida, koji se smanjuje i iščezava. Sklerozacija se može ponoviti i nekoliko puta.
Podvezivanje gumenim ligaturama se primenjuje kod ove bolesti gde dominira prolaps hemoroida. Izvodi se postavljanjem ligatura oko vaskularne peteljke kroz proktoskop, uz pomoć specijalnog aplikatora. Podvezivanje hemoroida se vrši u intervalima od tri nedelje, a u toku jednog tretmana se podvezuju hemoroidi na najviše dva mesta. Ukoliko se pravilno izvede, metoda nije bolna, mada se zbog nelagodnosti uglavnom koriste analgetici.
Fotokoagulacija hemoroida se primenjuje za lečenje hemoroida prvog i drugog stepena. Vrši se infracrvenim zracima pomoću sonde sa optičkim vlaknima. Upotrebom infracrvenih zraka nastaje koagulacija tkivnih proteina (isušuje se voda iz ćelija). Metoda je vrlo jednostavna i efikasna i može se primeniti u ambulantnim uslovima.
Krioterapija hemoroida podrazumeva zamrzavanje hemoroida uz pomoć rashladnog instrumenta, ali ova metoda se više ne primenjuje jer izaziva jake bolove, nekrozu tkiva i nastale rane veoma sporo zarastaju.
Hemoroidektomija je hirurška procedura pri kojoj se otklanja hemorodalno tkivo sa mukozom i delom kože koje izaziva prolabiranje i krv. Postoji više operativnih metoda za lečenje hemoroida. Najčešće se radi otvorena metoda i podrazumeva podvezivanje vaskularne peteljke i isecanje hemoroida a u predelu anusa ostaje defekt kože u vidu lista deteline (Milligan-Morganova operacija). Postoperativni bol je značajan, naročito posle prvog pražnjenja, te stolicu treba održavati mekom 3-4 nedelje dok se epitelitacija ne završi. Za kupiranje bola koriste se analgetici.
Poseta lekaru je obavezna radi utvrđivanja stanja i vrste hemoroida. Nakon toga, kada se utvrdi stadijum u kome su hemoroidi lek i terapiju prepisuje lekar u skladu sa utvrđenim zatečenim stanjem.
Hemoroidi ishrana – prevencija nastanka hemoroida
Promena stila života je mera prevencije ponovnog nastanka hemoroida. Ishrana kod hemoroida treba da obiluje vlaknastim materijama (voće, povrće, cerealije) a bitan je i povećan unos tečnosti (2 – 2,5 litara dnevno). Kao prevencija hemoroida se preporučuje i umerena fizička aktivnost, a treba izbegavati dugo sedenje, obilne i teške obroke, konzumiranje kafe, žestokih pića, začinjenih i ljutih jela. Ovakav način ishrane pogoduje nastanku mekše stolice a time i olakšanom pražnjenju creva.
napisao: Dr Ivica Đupovac – klinički lekar KBC „Beogradski“
