Alergije

Sklonost ka alergijskim reakcijama je najčešće nasledna i znatno je veća ukoliko oba roditelja imaju tzv. atopijsku konstituciju. Međutim, to još uvek ne znači da će se kod ovih osoba alergijska bolest razviti.napisala:

mr ph. spec. Jelena Marković

Šta je alergija?

Alergija je neprimereni i neuobičajeni odgovor imunog sistema organizma na stranu supstancu (koja se označava kao alergen). Simptomi alergijske reakcije mogu biti opšti (sistemski) ili lokalizovani na organ ili sistem organa putem kojeg je alergen ušao u telo (koža i sluznice, gastrointestinalni i respiratorni sistem).

Sklonost ka alergijskim reakcijama je najčešće nasledna i znatno je veća ukoliko oba roditelja imaju tzv. atopijsku konstituciju. Međutim, to još uvek ne znači da će se kod ovih osoba alergijska bolest razviti.

Koje su alergijske bolesti?

U alergijske bolesti se ubrajaju bolesti disajnih puteva (alergijski rinitis, astma, alergijski alveolitis), zatim alergijski konjuktivitis, alergijske bolesti kože (urtikarija, atopijski i kontaktni dermatitis), alergijske reakcije digestivnog trakta trakta, alergije na lekove, anafilaktičke reakcije. Često se kod jedne osobe neke od ovih bolesti mogu javiti istovremeno ili nastanak jedne prethodi drugoj. Zemlje istočne Evrope, južne i centralne Azije još uvek imaju nanižu stopu pojave alergijskih bolesti, dok primat drže Kanada, SAD, Australija i Engleska. Svojom pojavom one utiču na svakodnevne životne aktivnosti, na radnu produktivnost, kao i na troškove lečenja.

Jedna od najčešćih manifestacija alergijske bolesti je alergijski rinitis. Danas je to sve češće prisutan zdravstveni problem čiji simptomi od blagih do umereno teških formi mogu značajno da utiču na kvalitet života. Skoro20%odraslih i 40%dece se žali na simptome ove bolesti manifestovane različitim intezitetom.

Mehanizam nastanka alergijskog rinitisa

Alergijski rinitis je odgovor preosetljivosti na određene alergene, kod osoba koje su već bile izložene dejstvu tog alergena i tom prilikom je došlo do produkcije velike količine antitela (IgE). Ova antitela su jedinjenja proteinske prirode i karakteristična su za svaki alergen (npr. za različite vrste polena). Antitelo IgEse vezuje za receptore na površini mastocita(ćelije prisutne u mnogim tkivima) i za bazofilne granulocite(ćelije koje se nalaze u krvi). Prilikom ponovnog kontakta sa alergenom, on se vezuje za odgovarajući IgEi dolazi do degranulacije mastocita i bazofilnih granulocita, pri čemu se oslobađaju histamini, leukotrieni i prostaglandini.

Efekat delovanja ovih hemijskih materija na različite delove tela izaziva simptome alergijske reakcije. Kod velikog broj pacijenata sa alergijskim rinitisom osetljivost prema alergenu je veća nakon svakog kontakta sa alergenom u toku dana. Takođe na početku sezone polena, potrebne su veće količine polena da bi došlo do alergijske reakcije, ali tokom vremena pacijent počinje da reaguje čak i na vrlo male količine polena.

Kako napraviti razliku između alergijskog rinitisa i prehlade?

Rinitis je zapaljenje sluzokože nosa. Onda kada nastane kao posledica dejstva alergena, uključuje širi spektar znakova i simptoma kao što su peckanje i curenje nosa, zapušenost nosa, svrab, kijanje, postanazalno curenje (slivanje sekreta niz zadnji zid ždrela), a nekad se pojavi ibol u predelu nosa. I drugi organi oči, uši, sinusi, grlo i ždrelo mogu biti obuhvaćeni, tako da se javlja karakteristični svrab i suzenje očiju, bol ušiju, rekurentni sinuzitis i hronični kašalj. Kod pacijenata se jasno mogu uočiti tamni kolutovi ispod očiju (alergijski podočnjaci-koji su uzrokovani ograničenim protokom krvi oko sinusa), kao i crtica na koži na nosu usled učestalog trljanja (alergijsko salutiranje).

Nekada je teško napraviti razliku između alergijskog i nealergijskog oblika rinitisa; međutim, svrab nosa i iritiranost konjuktiva su izraženije kod alergijskog rinitisa. Dijagnoza se uspostavlja na osnovu prisutnih simptoma, zatim na osnovu kožnih alergijskih probi, a samo ponekad je neophodno određivanje vrednosti IgE antitela. Vrlo je korisno da pacijent vodi dnevnik u kome beleži pojavu simptoma, što će omogućiti otkrivanje uzročnika alergijskog rinitisa, odnosno uputiti na to na koji način izbegavati alergen kao deo nefarmakološke mere u terapiji.

Sezonski i perenijalni (celogodišnji) alergijski rinitis

Alergijski rinitis u odnosu na to kada nastaje i koliko dugo traju simptomi može bitisezonski, poznatiji kao polenska groznicakoji se pojavljuje u određeno doba godine kada je polen trava, drveća i korova prisutan u vazduhu u najvećoj meri.

Perenijalniili celogodišnji se manifestuje tokom čitave godine i i po pravilu se odnosi na alergene kućne prašine, grinje, kućne životinje, bube i buđ. Uzroci perenijalnog alergijskog rinitisa mogu se naći i u radnom okruženju (alergija pekara na brašno, medicinski radnici mogu postati alergični na latex, veterinari na krzno životinja), a može biti i posledica primene lekova (oralni kontraceptivi, hormonska supstituciona terapija, aspirin i drugi nesteroidni antiinflamatorni lekovi, antihipertenzivi).

Alergijski rinitis se može javiti u bilo kom životnom dobu, ali je uočeno da postoji veća učestalost pojave u detinjstvu i u periodu srednjeg životnog doba. Pored toga što je neophodno da postoji izloženost određenom alergenu, još nekoliko faktora rizika utiču na razvoj alergijskog rinitisa.

Faktori rizika koji
dovode do razvoja alergijskog rinitisa

•   porodična istorija atopije

•   muški pol

•   viši socijalnoekonomski status

•   rođenje u periodu polena

•   prvorođeni status

•   rano uvođene veštačkog mleka i hrane

•   rana primena antibiotske terapije

•   izloženost kućnim alergenima

•   izloženost duvanskom dimu

•   serumske vrednosti IgE > 100 IU/Mlpre šeste godine života

•   prisustvo alergen specifičnih IgE

Alergijski rinitis se obično javlja u prisustvu drugih oboljenja alergijskog tipa kao što je sinuzitis, astma, ekcem, alergijski konjuktivitis. Alergijski rinitis može dovesti do upale srednjeg uha kao rezultata disfunkcije Eustahijeve tube, zatim može doprineti pojavi migrenoznih glavobolja, a kao posledica pogrešno primenjene terapije alergijskog rinitisa može nastati anosmia (gubitak čula mirisa).

Terapija alergijskog rinitisa

Cilj tretmana alergijskog rinitisa je umanjiti ili potpuno eliminisati alergijske simptome koji su posledica inflamatornog procesa.

Bolest se tretira istovremeno farmakološkim i nefarmakološkim putem, kao i imunoterapijom. Pre svega neophodno je smanjiti izloženost alergenima.

Nefarmakološke mere je neophodno primeniti kod svakog pacijenta kako bi se ublažili simptomi alergijskog rinitisa. U periodu sezone polena:

•   smanjiti boravak na otvorenom (onda kada je vrednost polena najviša)

•   tuširati se i prati kosu nakon boravka napolje

•   slanim rastvorima ispirati sluzokožu nosa

•   ne sušiti veš na otvorenom

•   prozore držati zatvorene (u stambenom prostoru i na automobilu), praktikovati kratkotrajno provetravanje

•   nositi naočare

•   proveravati vrednost polena u vazduhu putem medija

•   tokom perioda kada je vrednost polena najveća planirati odmor u drugo mesto gde se očekuje niža vrednost

Osobe koje pate od alergije na kućnu prašinu, grinje, buđ, bube, alergene kućnih ljubimaca bi trebalo da:

•   na odgovarajući način čiste prostor u kome borave

•   da prilikom uređenja stambenog prostora  biraju materijale sa antialergenim svojstvima

•   da umanje prisustvo vlage koja pogoduje razvoju buđi i grinja (idealni uslovi za razvoj grinja su u prostoru koji je vlažan, topao (25 ⁰C) i neprovetren).

•   da redovno kupaju svoje kućne ljubimce

•   da koriste filtere za vazduh.