Akutno zapaljenje srednjeg uva je akutni zapaljenjski proces koji obuhvata sluzokožu Eustahijeve tube, bubne duplje i mastoidnog nastavka. Uglavnom je bolest dece predškolskog i školskog uzrasta, a ređe odraslih. Prouzrokovači su primarno virusi (virus influence, parainfluence, koronavirusi, adenovirusi, respiratorni sincicijski virusi i dr.), mada vremenom obično dolazi do bakterijske superinfekcije, prouzrokovane bakterijama Streptococcus pneumoniae, Haemophilus parainfluenzae i Moraxella catarrhalis. Infekcija nastaje prodorom iz ždrela kroz Eustahijevu tubu (rinogeni put) ili kroz oštećenje na bubnoj opni (traumatski put).
Hronično sekretorno zapaljenje srednjeg uva (sekretorni otitis medija) je bolest koja ima mnogo sinonima, mada ni jedan ne odgovara u potpunosti svim karakteristikama zapaljenja. Koriste se brojni nazivi, kao što su katar srednjeg uva, eksudativni otitis, mucinozni otitis, lepljivo uvo. Ipak, naziv „sekretorno zapaljenje srednjeg uva“ je najadekvatniji. Osnovna karakteristika ovog zapaljenja je dugotrajno prisustvo gustog sekreta u bubnoj duplji, što dovodi do nagluvosti provodnog tipa.
Poreklo ovog zapaljenja nije najbolje razjašnjeno, mada se smatra da je dugotrajna loša funkcija Eustahijeve tube glavni faktor.
Kod sekretornog hroničnog zapaljenja srednjeg uva dolazi do značajnih promena u sluzokoži koja oblaže srednje uvo. Ona postaje višestruko zadebljala, prožeta brojnim zapaljenskim ćelijama, a pojedinačne žlazdane ćelije se umnožajavu, pa sluzokoža, umesto respiratorne, poprima karakteristike žlezdane sluzokože. Srednje uvo je ispunjeno gustim i lepljivim sekretom, obično žućkastim i konzistencije meda, koji nije primarno inficiran bakterijama, ali može da posluži kao odlična podloga za razvoj bakterija koje kroz Eustahijevu tubu prodiru iz ždrela. Posebnu kategoriju predstavlja hronično gnojno zapaljenje srednjeg uva. Ovde su glavni simptomi značajno oslabljen sluh i gnojava sekrecija iz uva, koja je često neprijatnog mirisa. Često je udruženo sa pojavom holesteatoma, koji predstavlja kesaste formacije sastavljene od epitela koje luče enzime koji razaraju okolno koštano tkivo. Upravo zbog toga je hronično zapaljenje srednjeg uva potencijalni izvor komplikacija, među kojima je najopasnija prodor hroničnog zapaljenjskog procesa u šupljinu lobanje.
Zapaljenje srednjeg uva – simptomi
Najčešći simptomi akutnog zapaljenja su povišena telesna temperatura, bol u uvu, sekrecija iz uva (vodenasti sekret ili gnoj). S obzirom da se vremenom u šupljini srednjeg uva formira gnojna kolekcija, ona dovodi do nekroze u centralnim delovima bubna opne, nakon čega gnoj kroz tu rupicu na bubnoj opni iscuri u spoljni slušni kanal. Zbog toga se dešava da nakon perioda jakih bolova u uvu dođe do naglog opadanja intenziteta bola, jer je gnojavi sadržaj izašao iz srednjeg uva i više ne vrši pritisak na bubnu opnu.
Simptomi sekretornog zapaljenja su drugačiji. Ono se obično pojavljuje između 3. i 7. godine života. Roditelji obično primete da dete slabije čuje, tako što se odaziva na povišen ton glasa, često posle više poziva ili tako što pojačava zvuk televizora. Ako je dete starije od 2-3 godine, tj. verbalno komunicira sa okolinom, tada se nagluvost lakše uočava i roditelji potraže pomoć lekara. Obično se deca ne žale na bolove u ušima, osim ukoliko je došlo do sekundarne bakterijske ili virusne infekcije srednjeg uva.
Kako se dijagnostikuje i leči zapaljenje srednjeg uva?
Dijagnoza zapaljenja srednjeg uva se postavlja na osnovu anamneze, kliničke slike, lokalnog nalaza u uvu, kao i na osnovu procedura kojima se procenjuje prag sluha (audiometrija) i pritisak u srednjem uvu (timpanometrija).
Lečenje akutnog zapaljenja se sastoji od primene antibiotika iz grupe penicilina, cefalosporina i makrolida (7-10 dana), primene analgetika i antipiretika, dekongestivnih kapi za nos (do 5 dana u slučajevima rinogenog širenja zapaljenja), sekretolitika, paracenteze (pravljenja malog otvora na bubnoj opni kroz koji se izvlači sekret). Lečenje sekretornog zapaljenja se sastoji iz pokušaja da se uspostavi normalna funkcije Eustahijeve tube. Potrebno je ukolniti sve faktore koji bi mogli da naruše njenu normalnu funkciju.
Kod zapaljenja sluzokože nosa treba pokušati sa primenom intranazalnih kortikosteroida u sprejevima, ali ne u dece mlađe od 4 godine. Ukoliko su prisutne uvećane adenoidne vegetacije ili u nosnim šupljinama polipi, treba ih hirurški odstraniti. Ako se ni nakon toga sluh ne poboljša, treba uraditi paracentezu. Kroz njega se izvuče sekret i ukoliko je on bistar i redak, hirurško lečenje se obično na tome i završi. Međutim, ukoliko je sekret gust, poput lepka, nakon njegovog izvlačenja iz srednjeg uva se kroz rez postavlja ventilaciona cevčica.
Ove cevčice su obično napravljene od nekog biološki inertnog materijala (teflon, silikon, platina, zlato) i obično imaju prečnik otvora od 1,1 mm. Vrlo brzo nakon aspiracije sekreta i postavljanja ventilacione cevčice, dolazi do normalizacije sluha. Obično je dovoljno oko 6-9 meseci nakon postavljanja cevčice da se sve promene koje su zahvatile sluzokožu srednjeg uva povuku a bolest izleči. Nakon vađenja cevčice ili njenog spontanog ispadanja, mali defekt na bubnoj opni spontano zaraste. Lečenje hroničnog zapaljenja srednjeg uva je hirurško i zasniva se na uklanjanju obolele sluznice srednjeg uva. Kod postojanja holesteatoma, s obzirom na njegov destruktivni potencijal, potrebno je sprovesti radikalan hirurški zahvat, čime će se ukloniti sva obolela tkiva i sprečiti eventualno širenje zapaljenjskog procesa u šupljinu lobanje.
Koje su komplikacije koje se mogu javiti posle jednog ili više zapaljenja uva?
Komplikacije akutnog i hroničnog zapaljenja srednjeg uva se mogu podeliti na egzokranijalne (van lobanjsne duplje) i endokranijalne (unutar lobanjske šupljine). Nastaju kod intenzivnih, neadekvatno lečenih i ponavljanih zapaljenja srednjeg uva. U egzokranijalne ubrajamo akutni mastoiditis (akutno zapaljenje mastoidnog nastavka temporalne kosti) i akutni labirintitis (akutno zapaljenje šupljina unutrašnjeg uva – labirinta). U endokranijalne ubrajamo akutni gnojni meningitis (zapaljenje moždanih ovojnica), apsces (šupljina ispunjena gnojavim sadržajem) mozga, epiduralni, subduralni i subarahnoidalni apsces.
Da li se od zapaljenja uva mogu javiti vrtoglavice i ako mogu, zašto do njih dolazi?
Vrtoglavice mogu nastati kao posledica akutnog ili hroničnog zapaljenja srednjeg uva. Obično do njih dolazi u sklopu komplikacije zapaljenja, akutnog labirintitisa. Dok kod akutnog zapaljenja dolazi do oslobađanja i difuzije bakterijskih toksina do unutrašnjeg uva, u teškim oblicima hroničnog zapaljenja sa holesteatomom dolazi do erozije unutrašnjeg zida srednjeg uva i direktnog prodora bakterija u labirint. Lečenje podrazumeva valike doze antibiotika prema antibiogramu, dok je kod hroničnog zapaljenja neophodno uraditi radikalan hirurški zahvat uklanjanja svih patoloških promena u srednjem uvu.
Da li posle više zapaljenja može doći do slabljenja sluha?
Do slabljenja sluha može doći posle većeg broja epizoda akutnog zapaljenja srednjeg uva pre svega zbog intoksikacije struktura unutrašnjeg uva, a naročito ćelija organa sluha. Kod hroničnog zapaljenja dolazi do destrukcije lanca slušnih koščica koji služi za prenos zvučnih vibracija sa bubne opne na unutrašnje uvo, a često do velikih defekata (perforacija) bubne opne, što dodatno narušava kvalitet sluha.
