Korišćenje lekovitih biljaka u prevenciji i lečenju različitih bolesti je staro koliko i ljudski rod. Različiti dokumenti pokazuju da su lekovito bilje koristili mnogi narodi tokom čitave istorije ljudske civilizacije. Fitoterapija, kao sastavno deo farmakoterapije zauzima bitan deo u mnogim oblastima savremene medicine. Ona predstavlja sistem lečenja zasnovan na primeni prirodnih lekovitih sirovina (droga) i biljnih lekova (fitopreparata) u svrhu prevencije i lečenja.
autor: mr ph.spec. Jasmina Jović Novaković
Biljna droga je čitav ili usitnjen osušeni deo biljke, alge, gljive ili lišaja, koji se upotrebljava zbog svojih lekovitih svojstava. Pored organa biljke, kao što su nadzemni deo biljke (drška, stablo), list, cvet, seme, plod, kora, koren, biljnim drogama se smatraju i biljne izlučevine, kao što su gume, balzami i smole.
Preparati biljnih droga se dobijaju procesima ceđenja, ekstrakcije i destilacije. Biljni lekovi se koriste preventivno, kao i u terapiji lakših oblika bolesti, dok se u terapiji hroničnih oboljenja koriste kao dopunska terapija. Najčešće se primenjuju kod poremećaja funkcije organa respiratornog, urogenitalnog, digestivnog trakta, pojedinih psihijatrijskih poremećaja, kao i lečenjima bolesti kože. Lekovito bilje je verovatno našlo najširu primenu upravo u lečenju zapaljenskih bolesti sluzokože gornjih disajnih puteva, pre svega akutnog rinitisa i rinosinuzitisa.
Akutni rinosinuzitis je zapaljenje sluzokože nosa i paranazalnih sinusa, kod kojeg su prisutni simptomi otežanog disanja na nos, pojačane vodenaste, sluzave ili sluzavo-gnojave sekrecije iz nosa, osećaja slivanja sekreta u ždrelo, bolova i pritiska u licu, glavobolje, kao i oslabljenog čula mirisa. Da bi se postavila dijagnoza, moraju biti prisutna barem dva od navedenih simptoma u periodu ne dužem od 12 nedelja.
Istraživanja su pokazala da je u oko 70-80% slučajeva akutni rinosinuzitis prouzrokovan virusima, pre svega rinovirusima, a zatim adenovirusima, virusom influence i parainfluence. Zbog toga se akutni rinosinuzitis u prvih 10 do 15 dana ispoljava kao prehlada ili grip. Mukocilijarni transport je jedan od glavnih mehanizama zaštite protiv nastanka rinosinuzitisa. Mehanizam koji dovodi do sinuzitisa u virusnoj infekciji podrazumeva povećanje količine i smanjenje gustine nosnog sekreta, kao i oštećenje cilija, koje može potrajati mesecima nakon infekcije.
Pored toga, u virusnoj infekciji dolazi i do gubitka cilija, a procena je da do najvećeg oštećenja dolazi oko nedelju dana nakon infekcije. Ukoliko u navedenom periodu (10-15 dana) ne dođe do poboljšanja simptoma, smatra se da je došlo do bakterijske superinfekcije, kada govorimo o akutnom bakterijskom rinosinuzitisu. Svi navedeni simptomi su prisutni i ovde, ali su teži.
Niz bakterija može prouzrokovati bakterijsku superinfekciju, a među njima su najčešće Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae i Moraxella catarrhalis. Bakterija koja se često izoluje sa nosne sluznice je i Staphylococcus aureus, mada je njegova uloga kao uzročnika mnogo važnija u hroničnom rinosinuzitisu. S obzirom na navedeno, jako je važno delovati na zapaljenski proces u početnoj, „virusnoj” fazi akutnog rinosinuzitisa, pre nego što zapaljenje postane provocirano i dirigovano bakterijama.
Osim primene intranazalnih kortikosteroida, flutikazon-furoata i mometazon-furoata, tokom poslednjih par decenija sve veći značaj u lečenju početne faze akutnog rinosinuzitisa dobija i primena lekova nastalih od aktivnih supstanci lekovitog bilja.
Iako je na zapadnoevropskom tržištu, a pre svega u Nemačkoj, fitoterapija akutnog rinosinuzitisa prisutna decenijama, u Srbiji je ovaj vid lečenja dostupan tek od pre nekoliko godina.
