Beli jezik može biti znak ne samo bolesti sluznice usta već i neke hronične sistemske bolesti. Najčešće se sreće u sklopu akutnih zapaljenja disajnih organa (prehlada, grip, alergijski rinitis itd.) kao i u svim stanjima u kojima postoji otežan otežan prolaz vazduha kroz nos i nosni deo ždrela. Kod odraslih prvenstveno u slučaju deformiteta nosnog septuma (pregrade) ili različitim bolestima sluznice nosa kada ona značajno otiče. Redovan je pratilac zapaljenja grla.
Kod dece za belu obloženost jezika najčešći krivac je uvećani treći krajnik (adenoidne vegetacije) kada je glavni vazdušni tok preusmeren iz nosa kroz usta. Budući da nos ima važnu ulogu u vlaženju i zagrevanju udahnutog vazduha, kod disanja na usta ova uloga izostaje pa vazduh nepripremljen suši i iritira sluznicu jezika koja poprima beličast izgled. Slične promene prisutne su i na zadnjem zidu ždrela i može se razviti hronično zapaljenje.
Kod ovih stanja, prvenstveno treba rešiti osnovni uzrok bilo operacijom nosne pregrade, trećeg krajnika ili smanjenjem otečenosti sluznice nosa.
Bolest organa za varenje
Bela obloženost jezika, beli jezik, prisutna je i kod bolesti organa za varenje na primer kod gastroezofagealnog refluksa. Gastroezofagealni refluks se manifestuje vraćanjem kiseline iz želuca u jednjak a ponekad čak do usne šupljine. Sluznica i papile zadebljavaju i postaju beličaste pa se stiče utisak da je jezik obložen belim slojem. Ukoliko je bela obloženost jezika nastala u pozadini hronične bolesti organa za varenje, treba se posavetovati sa gastroenterologom. Lečenjem osnovne bolesti i simptom belog jezika će nestati.
Oralna kandidijaza
Oralna kandidijaza je jedan od češćih uzroka bele obloženosti jezika. Uzročnik je gljivica Candida albicans. Ova gljivica se kod oko 50% osoba nalazi u ustima kao normalan pripadnik flore i u uslovima očuvanog imuniteta ne uzrokuje nikakve tegobe. Tegobe se pojavljuju tek kada imunitet padne uzrokujući oportunističku infekciju.
Kandidijaza se prepoznaje po beličasto obloženim područjima kako po jeziku, tako po čitavoj usnoj šupljini. U uznapredovalim fazama ova područja se stapaju, a beli sloj se može skinuti struganjem, nakon čega zaostaje crvena iziritirana sluznica. Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i mikrobiološke analize brisa ili biopsije promena. Prilikom lečenja posebno je važno prepoznati bolest ili stanje koje leži u pozadini kandidijaze. Na taj način će se sprečiti dugotrajno lečenje i recidivi.
Ako je uzrok upotreba lekova kojima se remeti normalna flora u ustima, treba razmotriti smanjenje doze ili promenu leka. U slučaju da se uzrok pojave kandidijaze ne može otkloniti (npr. kod teških imunodeficijencija, osoba koje primaju hemioterapiju zbog zloćudnih bolesti ili nakon transplatacije organa) može se delovati preventivno upotrebom lekova protiv gljivica. Na tržištu postoje različiti oblici ovih lekova a najviše se koriste u obliku kapi, rastvora ili gelova. Tablete i drugi lekovi za sistemsku primenu se koriste ređe.
Lukoplakija
Ozbiljnije stanje koje se manifestuje beličastim područjima u usnoj šupljini je leukoplakija. Retko se nalazi na jeziku a češće su zahvaćne usna sluznica, sluznica unutrašnje strane obraza i zubno meso. Vide se glatka bela područja, ređe sa neravnom površinom.
Tačan uzrok pojave leukoplakije se ne može utvrditi ali se zna da pojavi doprinosi pušenje, prekormerno konzumiranje alkohola, hronična iritacija (na primer usled nošenja zubne proteze). Ove promene imaju potencijal poprimanja zloćudnog karaktera pa se moraju pratiti, lečiti i ukloniti uzrok nastanka. U lečenju se koriste različite vrste lokalne terapije a ponekad je potrebno i hirurško lečenje.
Sjogrenov sindrom
Sjogrenov sindrom je hronična bolest koja zahvata više organa a karakteriše je uništavanje žlezdanog tkiva. Prvo stradaju suzne žlezde i pljuvačne žlezde što dovodi do tipičnih promena kao što su oštećenja oka i suvoća usta koja je praćena belom obloženošću jezika. Češća je kod žena i to u srednjoj životnoj dobi. U usnoj šupljini se bolest manifestuje na različite načine: kao suvoća i obloženost sluznice, karijes, ispucale usne, pojava kandidijaze itd. Budući da se tačan uzrok bolesti ne zna, lečenje je simptomatsko. Savetuje se češće ispiranje usta, upotreba vaštačkih suza, stimulacija lučenja pljuvačke (masaža, kisela hrana), kao i upotreba određenih lekova.
Dehidracija organizma je još jedan od uzroka bele obloženosti jezika. Dovoljno je osigurati organizmu dovoljne količine tečnosti i problem se rešava.
Kod pušača usled hronične iritacije duvanskim dimom bela obloženost jezika skoro da je pravilo. Savetuje se prestanak sa štetnim navikama kao i posvećivanje posebne pažnje higijeni usne šupljine uz mehaničko čišćenje i četkanje jezika.
