Bol u zglobovima koji se pojačava pri opterećenju a smanjuje pri mirovanju manifestacija je osteoartritisa.
autor: Doc. dr sci. med. Emilija Dubljanin Raspopović, Klinički centar Srbije, Klinika za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju
Osteoartritis je klinički sindrom za koji je karakterističan bol u zglobovima, različit stepen funkcionalnog ograničenja i smanjen kvalitet života. Ovaj klinički sindrom je vodeći uzrok bola i onesposobljenosti u svetu. Najšeće zahvaćeni periferni zglobovi su kolena, kukovi i mali zglobovi šaka.
Zašto nastaje osteoartritis?
U normalnim zglobovima i tkivima neprekidno se dešava proces reparacije (popravke) , kojim se zglob štiti od svakodnevnih oštećenja. Međutim, ukoliko se iz bilo kog razloga naruši ravnoteža između procesa reparacije i dejstva štetnih činioca, nastaje osteoartiritis. U zglobovima zahvaćenim osteoartritisom dolazi do oštećenja hrskavice. Kost na kojoj se nalazi odgovarajuća hrskavica takođe može biti zahvaćena, te se na njenim ivicama mogu razviti koštani izraštaji. Ovi izraštaji se nazivaju osteofiti i mogu se videti na radiografskim snimcima. Ukoliko proces zapaljenja zahvati sinoviju, tkivo koje okružuje zglob, nastaje sinovitis.
Koji su faktori rizika za nastanak osteoartritisa?
Faktori rizika na nastanak osteoartritisa su vezani za starosnu dob, genetiku, gojaznost, ženski pol, prethodne povrede, oštećenja ili deformitete zglobova, i prekomerno opterećenje zglobova, koje je u vezi sa profesijom, ili intenzivnim bavljenjem sportom.
Ko će dobiti osteoartritis?
Osteoartritis je najčešće hronično oboljenje.
- Primarni osteoartritis se razvija u prethodno zdravim zglobovima. U najvećem broju slučajeva razvija se kod osoba starijih od 50 godina. Polovina populacije do svoje 65 godine ima osteoartritisom zahvaćen barem neki zglob. Kod većine obolelih bolest je blaga, ali jedna od deset osoba koja boluje od osteoartritisa imaće značajnu onesposobljenost kao posledicu ovog oboljenja. Onesposobljenost najčešće nastaje kao posledica zahvaćenosti jednog ili oba zgloba kuka ili kolena.
- Sekundarni osteoartritis nastaje u zglobu koji je već prethodno zahvaćen povredom, oboljenjem ili deformitetom. On se može javiti i kod mlađih ljudi.
Koji su zglobovi zahvaćeni?
Svaki zglob može biti zahvaćen osteoartritisom, ali su najčešće zahvaćeni kukovi, kolena, zglobovi prstiju i palca i slabinska kičma. U velikom broju slučajeva osteoartritis zahvata samo nekoliko zglobova, od kojih su simptomi izraženi najviše u jednom ili dva. Kod nekih ljudi osteoartritis se razvija u mnogim zglobovima.
Kako se manifestuje osteoartritis?
Bol u zglobovima koji se pojačava pri opterećenju a smanjuje pri mirovanju osnovna je manifestacija osteoartritisa. Može biti praćen jutarnjom ukočenošćju zglobova koja traje kraće od 30 minuta, ili ukočenošću nakon mirovanja/odmora. Pacijenti sa osteoartritisom se mogu žaliti na osećaj pucketanja u zahvaćenim zglobovima i mogu imati različiti stepen funkcionalnog ograničenja.
Obim pokreta u zglobu može biti ograničen, a sam zglob može biti povremeno ili stalno biti otečen. Zahvaćeni zglobovi mogu biti nestabilni i deformisani. Osteoartritis sitnih zglobova šake može da se manifestuje deformitetima u vidu čvorića, koji se nazivaju Heberdenovi, ako su lokalizovani na najdistalnijim zglobovima prstiju, a Bušardovi ako su na srednjim zglobovima prstiju.
Kako se postavlja dijagnoza?
Za postavljanje dijagnoze obično je dovoljna klinička slika. Radiografije zahvaćenih zglobova mogu potvrditi kliničku sumnju na osteoartritis. Na radiografskim nalazima mogu se zapaziti suženje zglobnog prostora, rubni osteofiti, subhondralna skleroza i koštane ciste. Zanimljivo je da ne kod velikog broja ljudi postoje promene na radiografskim snimcima, koji ukazuju na neki stepen osteoartirisa, ali da iste osobe ili nemaju simptome, ili su simptomi blagi. Moguće je takođe da osoba ima izražene simptome, ali veoma slabo izražene radiografske znake oboljenja.
Kakva je prognoza oboljenja?
Pogrešno je uverenje da je osteoartritis uvek ozbiljno i progresivno oboljenje. Težina simptoma varira. Kod velikog broja ljudi osteoartritis je blag. Međutim kod pojedinih ljudi težina oboljenja i onesposobljenost koje ga prati mogu biti značajni.
Simptomi mogu biti promenljivosg intenziteta i variraju u zavisnosti od različitih faktora, kao što je na primer opterećenje zgloba. Simptomi kod osteoartirisa se često poboljšavaju tokom toplih meseci.
