Iako je Hodgkinov limfom relativno retko oboljenje u opštoj populaciji sa incidencom od 2,7 na 100 000, on predstavlja najčešću hematološku neoplazmu kod osoba mlađe životne dobi, sa medijanom pojavljivanja u 32. godini života. Uvođenje hemioterapijskih protokola od 70.-tih godina prošlog veka uz zračnu terapiju, dovelo je do toga da se danas velika većina bolesnika sa Hodgkinovim limfomom može izlečiti.
autor: Ass. dr Marija Elez spec. interne medicine, subspec. hematolog
Hodgkinov limfom je po mnogo čemu specifičan. Za razliku od većine drugih malignih oboljenja, unutar tumorskog tkiva, udeo malignih ćelija je ekstremno mali. Naime, histološki preparat podseća na inflamatorni proces i sve do 1996. godine nije bilo jasno da li se uopšte radi o monoklonskoj bolesti. Ciljana ispitivanja na samoj Reed Sternbergovoj ćeliji koja je „zaštitni“ znak Hodgkinovog limfoma su postala moguća tek krajem 90.-tih godina prošlog veka. Mnoga zapažanja ukazuju da ne postoji tačno definisana genetska aberacija koja uzrokuje ovaj limfom. Kad je Hodgkin u pitanju, postoje brojni, različiti površni markeri na tumorskim ćelijama, postoje različiti histološki oblici sa različitim stepenom skleroze, a bolest je heterogena i u pogledu starosne distribucije. Poznata je takozvana „bimodalna“ kriva distribucije, što znači da se bolest javlja između 20. i 34. godine života, odnosno, nakon 70. godine života. Još neke zanimljivosti vezane za ovo oboljenje se odnose na činjenicu da je nešto češća kod osoba boljeg imovinskog statusa u odnosu na srednje i siromašnije socijalne strukture.
Okidači bolesti
Danas se zna da je Epstein Barr virusna infekcija uzrok ili okidač za pojavu Hodgkinovog limfoma, te da je kod oko 50% obolelih EBV pozitivan. To naravno ne znači da će svaka ekspozicija EBV biti praćena pojavom Hodgkinovog limfoma. Postoje i neki drugi „okidači“, poput HIV infekcije, kao i različite auto-imune bolesti (SLE, RA, sistemska skleroza). Osim ovih „spoljašnjih“ faktora, postoji i genetska predispozicija. Tako je rizik od pojave Hodgkinovog limfoma kod oba jednojajčana blizanca 100 puta veći nego kad oboli jedan od dvojajčanih. Genetska predispozicija se ogleda i u podatku da unutar porodice obolelog, rizik za pojavu još obolelih je 3 do 7 puta veći u odnosu na opštu populaciju.
Podtipovi Hodgkinovog limfoma
Po klasifikaciji Svetske Zdravstvene Organizacije (SZO), četiri osnovna histološka podtipa Hodgkinovog limfoma su: nodularna skleroza, mešovita celularnost, limfocitna predominacija i limfocina deplecija i oni predstavljaju takozvani klasični Hodgkinov limfom. Neklasičnu formu predstavlja takozvani nodularni limfocitima bogat Hodgkinov limfom. Pomenuti histološki podtipovi se razlikuju u odnosu na ćelijski supstrat (T limfociti, eozinofili, histiociti, plazma ćelije, mastociti i fibroblasti) i stepen skleroze u tumorskom tkivu. Kako je prethodno pomenuto, „zaštitni“ znak histološkog preparata je Reed Sternbergova ćelija koja leži u središtu ovog ćelijskog infiltrata.
Manifestacije bolesti
Kliničke manifestacije bolesti su povišena temperatura, noćno znojenje, gubitak u telesnoj težini (više od 10% za poslednjih 6 meseci). Važno je napomenuti da odsustvo ovih, takozvanih „B simptoma“, ne isključuje postojanje bolesti. Nekad pacijenti navode osećaj umora, gubitak apetita, svrab kože. Često je razlog za dolazak kod hematologa pojava bezbolnog uvećanja limfnih žlezda na vratu, pazušnim regijama ili preponama.
Postavljanje dijagnoze
Svaka sumnja na postojanje Hodgkinovog limfoma nameće potrebu pregleda hematologa i potom dopunsko ispitivanje koje podrazumeva potrebne laboratorijske analize, radiografske metode vizualizacije (MSCT ili PET skener), biopsiju uvećane limfne žlezde sa patohistološkom verifikacijom i eventualno biopsiju koštane srži. I dok je biopsija limfne žlezde osnov dijagnoze, ostalo pomenuto je potrebno za definisanje stadijuma bolesti.
U zavisnosti od stepena proširenosti bolesti postoje IV klinička stadijuma, pri čemu je I stadijum u slučajevima zahvaćenosti samo jedne regije limfnih žlezda ili jednog organa, II stadijum podrazumeva uvećanje limfnih žlezdi u dva regiona sa iste strane dijafragme, III stadijum se odnosi na uvećanje limfnih žlezda sa obe strane dijafragme, dok IV stadijum podrazumeva zahvaćenost tkiva i organa koja ne spadaju u limfatične, poput jetre, pluća, koštane srži.
Još preciznije stepenovanje bolesti podrazumeva de se uz stadijum I do IV dodaju i veliko slovo „A“ ili „B“, kao i malo slovo „a“ ili „b“. Ova velika slova se odnose na postojanje ili odsustvo gore pomenutih opštih simptoma, dok se malo slovo odnosi na postojanje ili odsustvo takozvanog „pozitivnog biohemizma krvi“. Postoje još neke odrednice, poput velikog slova „X“ za izuzetno velike tumorske mase, a sve u cilju maksimalno precizne procene „veličine“ inicijalne bolesti i odeđivanja najadekvatnijeg lečenja.
Lečenje se zasniva na primeni hemioterapije i zračne terapije i to upravo u skladu sa stadijumom bolesti.
Prognoza bolesti
Savremenim metodama lečenja, petogodišnje preživljavanje bez bolesti je preko 85%. Problem predstavljaju oni bolesnici, njih oko 10-15%, koji ispolje rezistentnost na lečenje. Nadu za ove bolesnike predstavljaju izvesna monoklonska antitela, kao i brojni lekovi koji su u različitim fazama kliničkih ispitivanja.
