Matične ćelije su osnovne ćelije ljudskog organizma, od kojih tokom razvoja nastaju sva tkiva i organi (neuroni, kosti, mišići, ćelije krvi, itd). One imaju sposobnost i potencijal da se transformišu u određena tkiva tokom čitavog života i u našem organizmu čine rezervu za obnavljanje oštećenih tkiva.
Danas se razvila čitava grana medicine – regenerativna medicina, koja se bavi istraživanjem upotrebe matičnih ćelija u terapiji različitih bolesti.
Matične ćelije u ljudskom organizmu postoje od embrionalnog razvoja pa do kraja života u različitim tkivima. Kod odraslih osoba, najveća koncentracija je u koštanoj srži. Uzimanje matičnih ćelija iz koštane srži je bolan i neprijatan proces. Zbog svega toga, u poslednjih petnaest godina u svetu se započelo sa čuvanjem sopstvenih matičnih ćelija novorođenčeta uzetih iz krvi pupčanika prilikom rođenja deteta.
Ove matične ćelije su izuzetno mlade i vitalne, a sam postupak je potpuno bezopasan i bezbolan.
Postupak uzimanja uzorka
Uzorak krvi se uzima iz dela pupčanika koji ostaje pri posteljici, nakon odvajanja deteta od majke prilikom porođaja. Iz ovog uzorka se izdvajaju matične ćelije, koje se nakon toga zamrzavaju u tečnom azotu na veoma niskoj temperaturi (-196°C). Ovaj postupak se naziva krioprezervacija. Ovako sačuvane matične ćelije mogu praktično da traju neograničeno i ne stare.
Izdvajanje matičnih ćelija i krioprezervacija, zlatni standard
Nakon što uzorak krvi pupčane vrpce stigne u laboratoriju, izdvajanje matičnih ćelija iz uzorka, predstavlja jedan od najvažnijih segmenata procesa krioprezervacije – zamrzavanja matičnih ćelija. Od toga da li se uzorak pupčane krvi vaše bebe obrađuje pre zamrzavanja ili se čuva kao puna krv, zavisi i da li će jednoga dana, ako to bude potrebno, takav uzorak moći da se upotrebi u terapiji, ili ne. Izdvajanje matičnih ćelija i smanjenje zapremine smatra se „zlatnimstandardom” u krioprezervaciji krvi iz pupčane vrpce, među svim vodećim javnim i privatnim bankama matičnih ćelija u u svetu.
Ovaj proces uklanja ne-terapeutske ćelije i tako omogućava čuvanje isključivo mononuklearnih ćelija, jedinih ćelija potrebnih za terapiju. U ovako zamrznutom uzorku, kvalitet i broj matičnih ćelija se ne menja nakon odmrzavanja, jer je uzorak već obrađen i pripremljen pre postupka zamrzavanja.
Čuvanje uzorka pune krvi
Ako se zapremina uzorka ne smanji i matične ćelije se ne izdvoje pre zamrzavanja, takav uzorak pune krvi se nakon odmrzavanja mora „oprati” pre infuzije pacijentu, kako bi se uklonile ne-terapeutske ćelije i raspadni produkti koji ostaju u ovako zamrznutom uzorku.
Tokom procesa pranja uzorka pune krvi nakon njegovog odmrzavanja, gubi se dragocena količina matičnih ćelija, pa postoji mogućnost da takav uzorak bude neupotrebljiv u terapijske svrhe, zbog neadekvatne količine i kvaliteta dobijenih matičnih ćelija nakon postupka pranja.
Upotreba matičnih ćelija u terapiji
U ovom trenutku matičnim ćelijama iz krvi pupčane vrpce se standardno tretira više od 70 uglavnom hematoloških obolenja (leukemije, limfomi, mijelomi, aplastična anemija i druga stanja insuficijencije koštane srži, hemoglobinopatije…), a svake godine se lista obolenja proširuje, kako se privode kraju klinička ispitivanja.
Neka od najvažnijih nehematoloških obolenja za koja se sprovode klinička ispitivanja sa matičnim ćelijama krvi pupčane vrpce, danas u svetu su: dijabetes tip 1 i tip 2, cerebralna paraliza, autizam, stečeni gubitak sluha, Alchajmerova bolest, neuroblastom, autoimuna oboljenja, itd.
Čuvanje matičnih ćelija iz pupčanika, zalog za budućnost
Čuvanjem uzorka matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce vašeg novorođenčeta, obezbeđujete dodatnu sigurnost za zdraviju budućnost vaše bebe i vaše porodice, stvaranjem šanse za autolognu (primalac je beba) ili alogeno-srodničku (primalac je brat, sestra ili roditelji) transplantaciju.
Na ovaj način, vaša beba će u slučaju potrebe za transplantacijom, imati na raspolaganju sopstvene matične ćelije, koje joj u potpunosti odgovaraju. Pored toga, braća i sestre novorođenčeta mogu takođe imati koristi od ovih ćelija u slučaju potrebe, jer su šanse za savršeno podudaranje među njima 1:4, a ako se razmatra transplantacija od delimično nepodudarnog davaoca, šanse za terapiju su još veće.
Kod alogeno-srodničke transplantacije učestalost bolesti odbacivanja transplantata je značajno niža (3%) od one kod koje se koriste matične ćelije krvi pupčanika nesrodnog donora (42%).
Prva transplantacija matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce je izvršena 1988. godine i od tada je do danas širom sveta obavljeno preko 26.000 transplantacija. U Srbiji se u ovom trenutku još uvek ne obavlja lečenje matičnim ćelijama iz krvi pupčane vrpce, ali je za očekivati da će se sa otvaranjem prve javne banke matičnih ćelija u našoj zemlji u narednih nekoliko godina, započeti sa ovim vidom terapije i u našim zdravstvenim ustanovama.
Privatne i javne banke matičnih ćelija
Matične ćelije krvi pupčane vrpce sačuvane u privatnoj porodičnoj banci, su vlasništvo deteta pod starateljstvom roditelja/staratelja i dostupne su odmah u slučaju potrebe.
U većini razvijenih zemalja postoje i javne banke matičnih ćelija, gde majke mogu donirati matične ćelije iz krvi pupčanika svoje bebe, ali više nad njima nemaju pravo raspolaganja, te one mogu biti transportovane na kliniku bilo gde u svetu, kako bi bile transplantirane pacijentu sa kojim postoji podudaranje.
U zavisnosti od vrste i težine obolenja koje je u pitanju, kao i starosti i telesne mase pacijenta, odluku o neophodnom broju matičnih ćelija za terapiju donosi kliničar koji leči pacijenta.
Uzorak matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce se može iskoristiti samo jedanput u terapijske svrhe, izuzev kada je uzorak podeljen na dva dela koji su odvojeno zamrznuti. U tom slučaju, moguće je da se svaki uzorak odvojeno upotrebi, ako je broj ćelija u uzorku dovoljan za aterapiju određenog pacijenta.
• Uzimanje matičnih ćelija iz koštane srži je bolan i neprijatan proces. Zbog svega toga, u poslednjih petnaest godina u svetu se započelo sa čuvanjem sopstvenih matičnih ćelija novorođenčeta uzetih iz krvi pupčanika prilikom rođenja deteta.
• U ovom trenutku matičnim ćelijama iz krvi pupčane vrpce se standardno tretira više od 70 uglavnom hematoloških obolenja, a svake godine se lista obolenja proširuje
• Prva transplantacija matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce je izvršena 1988. godine i od tada je do danas širom sveta obavljeno preko 26.000 transplantacija.
• U zavisnosti od vrste i težine obolenja koje je u pitanju, kao i starosti i telesne mase pacijenta, odluku o neophodnom broju matičnih ćelija za terapiju donosi kliničar koji leči pacijenta.
Vodeća i najveća porodična banka matičnih ćelija u Evropi CryoSave, osnovana je 2000. godine u Belgiji i od tada uspešno posluje u preko 40 zemalja. Sa preko 280.000 sačuvanih uzoraka krvi i tkiva pupčane vrpce, CryoSave je banka sa najviše iskustva u obradi, čuvanju i pripremi uzoraka matičnih ćelija u Evropi.
Petnaest godina iskustva, najcenjenije svetski priznate akreditacije (AABB, GMP WHO; ISO 9001, SWISSMEDIC…), vrhunska i najmodernija tehnologija obrade svakog uzorka izdvajanjem matičnih ćelija i smanjenjem zapremine, sistem dvostukog čuvanja uzorka, saradnja sa vodećim evropskim univerzitetima i klinikama na polju istraživanja i primene matičnih ćelija kao i jedinstveni program besplatnog čuvanja matičnih ćelija za porodice sa obolelim članom, samo su neki od razloga zbog kojih je Cryo-Save prvi izbor roditelja i u Srbiji, od 2007. godine.
