Stalno se piše i govori o takozvanim koronarnim okluzivnim bolestima, pri čemu se misli na suženja koronarnih (srčanih) arterija koja dovode do dobro znanih oboljenja- angine pektoris i infarkta miokarda. Koliki je njihov značaj, može se zaključiti iz podatka da su bolesti srca i krvnih sudova vodeći uzrok smrtnosti.
autor: Dr Stanimir Elez, spec. interne medicine, subspec. kardiolog, DZ Novi Beograd
U osnovi ovih bolesti je ateroskleroza, odnosno stvaranje naslaga (plakova) na unutrašnjoj strani zida krvnog suda, što dovodi do njihovog suženja, takozvanih stenoza. Stenoze predstavljaju ozbiljan problem jer remete normalno cirkulisanje krvi, a nedostatak krvi dovodi do smanjenog snabdevanja srčanog mišića krvlju i kiseonikom. U zavisnosti od stepena suženja i krvnog suda koji je njim zahvaćen, zavisi i klinička slika. Naime, ako se koronarna arterija u potpunosti zatvori, dolazi do infarkta miokarda, dok u stanjima delimičnog, ali nepotpunog suženja, govorimo o angini pektoris.
FAKTORI RIZIKA ZA NASTANAK KORONARNE OKLUZIVNE BOLESTI
U povećanom riziku od pojave ateroskleroze i koronarne okluzivne bolesti su osobe sa povišenim vrednostima holesterola i triglicerida, osobe sa povišenim krvnim pritiskom i šećernom bolešću, pušači, kao i oni koji u porodici imaju slučajeve koronarne bolesti (takozvano „porodično opterećenje“).
Svaki bol u grudima jeste signal za uzbunu i put ka kardiologu koji će dobro definisanim neinvazivnim i po potrebi, invazivnim dijagnostičkim procedurama postaviti dijagnozu.
E sad…kada se dokaže postojanje „začepljenja“, „zapušenja“, odnosno stenoze koronarne arterije, ko je odgovoran za lečenje ovih pacijenata ? Svedoci smo stalnog sukoba na relaciji- kardiolog i kardiohirurg. Kada je potrebno uraditi operaciju na otvorenom srcu i baj-pasom premostiti suženje? Kada je potrebno posebnim kateterima i žicama „otpušiti“ začepljeni krvni sud?
KADA STENT, A KADA BY-PASS ?
Za dobrobit svakog bolesnika, nužno je doneti timsku (konzilijarnu) odluku i pristupiti svakom slučaju individualno, poštujući i napred pomenute faktore rizika. Neka globalna preporuka i generalni princip jeste da se u stanjima blagih i srednje teških suženja, pristupa plasiranju stenta, dok kompleksna suženja zahtevaju hiruršku intervenciju (ukoliko ne postoje ograničenja od uvođenja u opštu anesteziju).
Baj-pas dakle, predstavlja hirurško premošćavanje sa ciljem zaobilaženja suženja krvnih sudova srca. Za ova premošćavanja, hirurzi koriste arterije ili vene uzete sa drugog mesta iz pacijentovog tela, gde njihovo prisustvo nije neophodno. Ovi krvni sudovi koji se koriste u baj-pas hirurgiji su takozvani graftovi i kao što se može zaključiti, razlikujemo arterijske i venske graftove.
Najčešće korišćen graft jeste arterija mamarija i uopšteno, aretrijski graftovi jesu dugotrajniji, zbog same prirode građe arterijskih i venskih krvnih sudova. Međutim, dužina trajanja baj-pasa zavisi od više faktora. Neophodno je naglasiti da će kardiohirurg premosti prepreku, ali ne može uticati na dalje napredovanje ateroskleroze. Zato je od posebnog značaja, korenita promena načina života i ishrane nakon operacije kako bi se maksimalno produžilo trajanje baj-pasova.
S druge strane, neinvazivno premošćavanje suženog krvnog suda rade interventni kardiolozi. Tokom kateterizacije i uvođenja katetera (najčešće kroz preponu) u koronarne arterije, moguće su balon-dilatacije ili postavljanje stenta. Balon dilatacija podrazumeva da se na mestu suženja, balon ispuni tečnošću, ponekad i više puta, u trajanju od 30 do 90 sekundi sa ciljem proširenja koronarnog krvnog suda. Sa druge strane stent predstavlja metalnu oprugu, malenu metalnu protezu, najsličniju federu u hemijskoj olovci, koja treba sa posluži kao „armatura“ u suženom krvnom sudu.
Nakon postavljanja stenta na mestu suženja, on se raširi naduvavanjem i ostane utisnut u unutrašnju stranu zida krvnog suda omogućavajući nesmetanu cirkulaciju. Kod 15-30% bolesnika lečenih na ovaj način, dolazi do ponovnih stenoza, odnosno restenoza, pa se poslednjih godina koriste stentovi obloženi lekovima. Broj ugrađenih stentova je u stalnom porastu, budući da se radi o daleko konfornijoj proceduri u odnosu na kardiohiruršku intervenciju. Naročito je važno u stanjima akutnog infarkta miokarda, što pre pristupiti suženoj koronarnoj aretriji, plasirati stent i time sprečiti trajno odumiranje dela srčanog mišića.
Ukoliko je indikacija pravilno postavljena, poštujući starost i komorbidna stanja svakog bolesnika, kao i vrstu i stepen suženja koronarnih krvnih sudova, prognoza i dugoročni učinak, kako kod baj-pas hirurgije, tako i kod plasiranja stenta, neće izostati.
