autor: dr Slavica Milovanović Đorović
Dugotrajno povišena temperatura stanje je koje lekarima zadaje dosta dijagnostičkih problema. U velikom procentu uzrok se ne utvrdi a nakon nekog vremena temperatura se vraća na normalne vrednosti iako nije preduzet medicinski tretman.Povišena temperatura najčešće ukazuje na prisustvo infekcije ili povrede, i predstavlja odbrambeni mehanizam organizma kojim on, stvara uslove koji su nepovoljni za napredovanje bolesti.
Primera radi, povišena telesna temperatura smanjuje nivo gvožđa u krvotoku, inhibirajući rast nekih mikroorganizama. Ljudi sa groznicom takođe imaju slabiji apetit pa se u energetske svrhe troše masti i proteini – što smanjuje nivo šećera u krvi kojim se bakterije hrane. Osim toga, neki mikroorganizmi su osetljivi na toplotu. Pod uticajem povišene temperature dolazi do denaturacije (razgradnje) proteina iz ćelijskog zida, što dovodi do njihovog bržeg uništenja.
Dijagnoza groznica nepoznatog porekla (u daljem tekstu FUO – Fever of Unknown Origin) postavlja se kada temperatura u više navrata prelazi 38.3⁰C, bolest traje duže od tri nedelje, i uzrok je nepoznat i pored sedmodnevnih intenzivnih lekarskih pregleda i ispitivanja.
Infekcija, najčešći uzrok FUO
Infekcija, pokreće u organizmu kaskadu reakcija tokom kojih se oslobađaju supstance (medijatori) koje signaliziraju termoregulacionom centru u hipotalamusu da temperaturu treba podići kako bi se organizam izborio sa bolešću. FUO sindrom može biti posledica tuberkuloze, mononukleoze, zapaljenja pluća i meningitisa. Međutim, FUO može biti izazvana i bilo kojom drugom infekcijom.
FUO mogu izazvati i neke vrste karcinoma, najčešće su to leukemija, Hodgkinova bolest i kolorektalni kancer. Bilo koji malignitet koji se širi na jetru ili centralni nervni sistem takođe može prouzrokovati sindrom FUO.
Kolagene vaskularne bolesti čine 10-30% uzroka FUO. Kod starijih osoba najčešće se dijagnostikuje temporalni arteritis ili polimijalgija reumatika dok se kod žena u srednjim godinama najčešće dijagnostikuje sistemski lupus i reumatoidni artritis.
Neki lekovi takođe mogu izazvati FUO sindrom. U tu grupu spadaju antibiotici, antihistaminici, barbiturati, lekovi za visok krvni pritisak, antipsihotici (haloperidol, fenotiazin, litijum, rezerpin). FUO se može pojaviti nedeljama pa i mesecima nakon započete pa i završene terapije.
Postoje i drugi uzroci koji mogu proizvesti sindrom FUO. Tu spadaju inflamatorne bolesti creva, razni apscesi i juvenilni reumatoidni artritis.
Simptomi
Primarni simptom FUO groznice je temperatura viša od 38.3⁰C koja se pojavljuje u više navrata u periodu od 3 nedelje ili duže. Dodatni simptomi zavise od osnovnog uzroka. Na primer – slabost donjih ekstremiteta, bolovi u leđima ili postojanje infekcije urinarnog trakta mogu ukazati da je FUO uzrokovan osteomijelitisom, posebno kod pacijenata sa protetičkim pomagalima. Takođe, prateći šum na srcu može ukazati da je infektivni endokarditis uzrok FUO groznice.
Dijagnostika uzroka FUO može oduzimati dosta vremena
Temeljna medicinska istorija je od vitalnog značaja za utvrđivanje potencijalnog uzroka groznice kao i za sužavanje diferencijalne dijagnoze i odlučivanje koje dijagnostičke testove treba uraditi.
Napomenite svom lekaru sve bolesti i povrede koje ste imali i razmislite o tome da li ste bili u kontaktu sa osobama koje imaju neku infektivnu bolesti. Pomenite sve lekove koje ste uzimali (pa i one lokalne) i razmislite da li ste bili u dodiru sa nekim životinjama, biljkama, insektima ili hemikalijama u skorije vreme.
Vaš lekar će potom izvršiti fizički pregled kako bi potražio vidljive simptome i znake koji bi mu pomogli u daljoj dijagnostici. Lekar bi trebalo da vas detaljno pregleda: otoke žlezda, oralne čireve, osipe, ujede insekata, šumove na srcu, uvećanje slezine i jetre, kočenje vrata, rektalne promene, ispita postojeće bolove u predelu lica, kao i sve neuobičajene pojave na vašem telu.
Pored medicinske istorije (anamneze) i fizičkog pregleda, osnovni testovi mogu biti: sedimentacija i kompletna krvna slika, osnovni metabolički panel, nivoi funkcije enzima jetre, HIV test (uz suglasnost pacijenta), test na sifilis, urinokultura, kultura ispljuvka, pregledi stolice, hemokultura, rendgen pluća, test na tuberkulozu.
Dopunski specifični skrining testovi rade se kada lekar posumnja na osnovni uzrok FUO. Nakon osnovnih laboratorijskih testova pokreću se dijagnostički testovi kao što su ultrazvuk, CT, i razna druga ispitivanja. Lekove koji potencijalno mogu izazvati FUO sindrom treba odmah prekinuti, sve dok se ne utvrdi pravi uzrok groznice.
Lečenje započeti tek po utvrđivanju uzroka FUO
Povišena temperatura koja dugo traje potencijalni je pokazatelj ozbiljnog oboljenja i zahteva lekarsku pomoć. FUO u nekim slučajevima zahteva dugoročnu negu i terapiju, a dijagnostika može oduzeti dosta vremena. Kako bi se odredio osnovni uzrok FUO, ponekada su potrebne česte posete doktoru u trajanju i do par nedelja, pa i meseci, zato budite strpljivi.
Terapiju kod pacijenta koji su očuvanog opšteg stanja, po pravilu ne treba započinjati dok se ne postavi dijagnoza odnosno ne utvrdi uzrok FUO. Odluka o primeni antipiretika (lekovi za sniženje temperature) donosi se na osnovu doba, prethodnih bolesti, stanja respiratornog, kardiovaskularnog i nervnog sistema.
Lekovi koji se koriste za sniženje temperature (salicilati, acetaminofen, pirazoloni, nesteroidni antireumatici) imaju, manje ili više, izražen antiinflamatorni efekat (ibuprofen i diklofen npr.), pa njihova primena, posebno ako se daju u punim terapijskim dozama, modifikuje kliničku sliku, ali može imati i dijagnostičku vrednost (kod Stilove bolesti na primer, ili različitih drugih reumatoloških oboljenja).
Dok se ne postavi orijentaciona dijagnoza, ako to stanje pacijenta dozvoljava, treba ispitivati i nadgledati bolesnika sa što manje lekova, kako zbog modifikacije kliničke slike, tako i zbog njihovih potencijalnih neželjenih efekata. Ako se, uprkos neutvrđenoj dijagnozi, a nakon uzetog dovoljnog broja uzoraka za bakteriološke analize, ipak prikloni opredeljenju za antibakterijsko lečenje, onda se mora izabrati energična terapija koja obuhvata širok spektar mogućih izazvača, računajući i potencijalne intraćelijske patogene.
Primena glukokortikoida bez potvrđene dijagnoze nosi velike rizike, kako sa aspekta potpunog „maskiranja” kliničke slike, tako i sa aspekta nastanka brojnih neželjenih komplikacija (posebno superinfekcija), što može otežati nastavak ispitivanja.
Lečenje bolesnika sa FUO koji imaju neutropeniju, HIV infekciju ili se FUO pojavila u toku bolničkog lečenja je različit u odnosu na „klasičnu” FUO.
FUO kod starijih i ljudi koji su imunokompromitovani zahteva posebnu medicinsku pažnju. Starije osobe sa autoimunim bolestima trebalo bi da budu hospitalizovane, posebno ako pokažu znake delirijuma, naglog gubitka težine, fizičkog ili mentalnog onesposobljavanja. Oslabljen imuni sistem kod ovakvih pacijenata čini ih podložnim bržoj progresiji bolesti.
Kada se utvrdi uzrok FUO, lečenje se zasniva na tretmanu osnovne bolesti.
Prognoza bolesti
Prognoza zavisi od osnovnog stanja pacijenta. Pacijenti kojima se osnovni uzrok FUO ne može utvrditi nakon 6 meseci se u većini slučajeva vremenom oporave, bez posebnih zdravstvenih posledica, ali kontinuirano medicinsko praćenje je neophodno.
U slučaju FUO sindroma, mnogo je važnije medicinsko praćenje obolelog u odnosu na sam uzrok nastanka.
ONO ŠTO MOŽETE I SAMI
Pijte dosta tečnosti i što više odmarajte. Unosite hranu koja je bogata antioksidansima (bobičasto voće, zeleno povrće, citrusi, na primer), izbegavajte kontakte sa osobama koje imaju neku infektivnu bolest.
Konsultujte se sa svojim lekarom oko uzimanja pomoćnih sredstava za podizanje imuniteta (na primer, ganoderma, ehinacea, zeleni čaj, med, propolis…).
Vaš lekar je svakako najbolji izvor informacija kada je uzimanje lekova u pitanju.
• Dijagnoza – groznica nepoznatog porekla, postavlja se kada temperatura u više navrata prelazi 38.3⁰C, bolest traje duže od tri nedelje, i uzrok je nepoznat.
• U slučaju FUO sindroma, mnogo je važnije medicinsko praćenje obolelog u odnosu na sam uzrok nastanka.
