Upala slepog creva ili stručnom terminologijom -Akutni apendicitis predstavlja akutno zapaljenje crvuljka (u narodu poznat kao slepo crevo) i jedno je od najčešćih akutnih hirurških stanja koje zahtevaju hitno operativno lečenje.
Autor: dr Miljan Milanović, specijalista opšte hirurgije
Gde se oseća bol kada postoji upala slepog creva
Apendiks je vezan za početni deo debelog creva-cekum, dužine je 3-14cm u proseku 8cm a širine oko 5mm.
Na prednjem trbušnom zidu projektuje se desno na spoju spoljnje i unutrašnje trećine linije koja spaja ilijačnu spinu i pupak. Položaj apendiksa može varirati a samim tim i simptomi.
Bol sa leve strane stomaka takođe može biti posledica zapaljenja slepog creva. Razlog može biti dugačak crvuljak koji se prostire do leve strane ili je reč o refleksnom bolu tj. crvuljak je sa desne strane gde mu je i mesto ali se bol reflektuje sa leve strane.
Crvuljak u narodu poznat kao slepo crevo je termin koji medicinski nije potpuno tačan. Slepo crevo odnosno Coecum kako mu je stručan naziv, je kraj debelog creva koji se “slepo” završava. Na njemu se nalazi crvuljak tj. apendiks. Crvuljak se prvenstveno sastoji od limfnog tkiva i kada govorimo o zapaljenju slepog creva zapravo misli se na zapaljenje crvuljka tj. apendiksa
Zašto nastaje upala slepog creva
Etiološki upala apendiksa nastaje kao posledica opstrukcije njegovog lumena odnosno blokade otvora apendiksa u debelo crevo i to fekalitom (stolicom), hiperplazijom limfnog tkiva kod crevnih infekcija, ostatkom hrane što dovodi do nagomilavanja sadržaja i stvaranja pogodnih uslova za razmnožavanje bakterija koje se u crevu normalno nalaze i razvija se infekcija i zapaljenje.
Kako se postavlja dijagnoza
Dijagnoza akutnog apendicitisa se postavlja na osnovu kliničkog pregleda, laboratorijskih analiza i radioloških metoda.
Najčešće se na početku upale javljaju simptomi u vidu bolova u epigastrijumu (gornji deo stomaka) i oko pupka praćeni gubitkom apetita, mučninom, malaksalošću, da bi se bolovi kasnije premestili u donji desni kvadrant trbuha.
Postoji više znakova koji pri pregledu mogu ukazivati na akutni apendicitis:
Blumbergov znak-pojačavanje bolova pri naglom popuštanju pritiska rukom u ileocekalnoj regiji,
Rovsingov znak-pri pritisku na levi donji kvadrant trbuha pacijent oseća bol u donjem desnom kvadrantu,
Grassmanov znak-bol se ileocekalno pojačava pri perkusiji trbuha,
Owingov znak-bol se pojačava pri kašlju.
U laboratorijskim analizama postoji zapaljenski sindrom: povišene vrednosti leukocita i CRP.
Od radioloških metoda najčešće se koristi ultrazvuk abdomena sa pouzdanošću od oko 85%, a u slučaju potrebe i CT abdomena sa pouzdanošću do 95%. I pored svih dijagnostičkih metoda i dalje se u oko 20% operisanih pacijenata introperativno ne potvrdi nalaz akutnog apendicitisa.
Stanja koja mogu da liče na upalu slepog creva
U zavisnosnti od pola i starosti pacijenta i mnoga druga stanja mogu ličiti na zapaljenje slepog creva i neophodno je isključiti ih.
Kod dece su to: upala Mekelovog divertikuluma, zapaljenje limfnih žlezda oko završnog dela tankog creva,
kod žena upala jajnika i jajovoda, ciste jajnika, endometrioza, vanmaterična trudnoća,
kod starijih tumori desnog kolona, upala žučne kese, upala divertikuluma.
Lečenje upale slepog creva
Lečenje akutnog apendicitisa moće biti neoperativno (konzervativno) i operativno .
Neoperativno lečenje je opisano kod nekomplikovanih oblika apendicitisa, najčešđe blažih oblika upale, kao i kod pacijentata sa visokim perioperativnim rizikom (zbog opšteg stanja, starosti ili pratećih oboljenja). Obuhvata terapiju antibioticima 7-10 dana uz redovno praćenje. Uspešnost ovakve metode lečenja iznosi oko 85%, sa tim što se rekurentna tj ponovna upala apendiksa javlja u preko 20% slučajeva u toku prvih 12 meseci, te većina autora preporučuje odloženu apendektomiju.
Operativno lečenje apendicitisa predstavlja definitivni način lečenje. Studije su pokazale da operacija u toku prvih 12 sati od pojave simptoma nema prednosti u odnosu na operaciju u prva 24h pa čak i u odnosu na prvih 36h, s obzirom da u tom periodu jako malom procentu dolazi do perforacije (“pucanja”).
Šta kada slepo crevo pukne
U slučaju pucanja slepog creva sa razvojem lokalnog, dobro ograničenog zapaljenskog procesa ili apscesa bez širenja infekcije na ostale delove trbušne duplje preporučuje se lečenje antibioticima uz takozvanu odloženu (interval) apendektomiju.
Ona je neophodna zbog mogućnosti ponovnog zapaljenja kao i radi isključivanja maligniteta. Interval apendektomija se izvodi najčešće 6-12 nedelja od početka zapaljenskog procesa uz prethodnu UZ ili CT kontrolu.
Kod pacijenata starijih od 40 godina se pre interval apendektomije preporučuje kolonoskopski pregled.
Postoje dve metode apendektomije. Otvorena metoda (klasična) i laparoskopska.
Laparoskopska operacija slepog creva
Laparoskopska apendektmija se izvodi u opštoj anesteziji pri čemu se trbuh naduvava sa CO2 a tokom operacije se koristi kamera i posebni instrumenti kojima hirurga posmatrajući sliku na ekranu uklanja apendiks. Najčešče se na trbušnom zidu prave tri reza, jedan veličine 10mm i dva veličine po 5mm. Operacija u proseku traje oko 1h.
Prednosti laparoskopske operacije su:
- mogućnost pregledačitave trbušne duplje tokom operacije radi isključivanja oboljenja sa sličnom simptomatologijom
- manji procenat infekcije rana
- manji procenat postoperativnih kila
- brži oporavak i kraći boravak u bolnici.
- Naročito ima prednosti kod nejasnih kliničkih stanja, gojaznih pacijenata, perforacije apendiksa.
Kontraindikacije su veliki broj priraslica koje se javljaju naročito kod pacijenata sa prethodnim operacijama u trbuhu. Laparoskopska apendektomija je moguća i u trudnoći.
Otvorena tj. klasična operacija slepog creva
Klasična (otvorena) apendektomija je druga mogućnost. Najčešće se koristi takozvani naizmenični rez u donjem desnom kvadrantu trbuha veličine u proseku oko 5cm, a u slučaju komplikovanih oblika bolesti i medijalna laparotomija.
Klasična apendektomija je obično udružena sa većim procentom infekcije operativne rane, sporijim oporavkom i dužom hospitalizacijom.
Potencijalne komplikacije obuhvataju najčešće pojavu krvarenja, apscesa trbušne duplje, ileusa, infekcija operativne rane. Smrtnost akutnog apendicitisa iznosi manje od 1% kod nekomplikovanih do preko 5% kod perforacije.
Preporuke za posoperativni tok
Pacijent se kod nekomplikovanih apendektomija najčešće otpušta 2. ili 3. postoperativnog dana a kod komplikovanih slučajeva (perforacija) dužina ležanja može biti znatno duža.
Kod nekomplikovanih oblika pacijent već prvog postoperativnog dana započinje unos tečnosti i hrane. Najčešće se u postoperativnom toku daju antibiotici a po potrebi i analgetici.
Nakon otpusta razlog za hitno javljanje na kontrolni hirurški pregled su pojava povišene telesne temperature, povraćanja, dijareje, jakih bolova u trbuhu, oticanja, crvenila ili curenja operativne rane.
U postoperativnom toku se preporučuje unos dovoljne količine tečnosti (2-3l), jesti češće količinski manje obroke uz unos adekvatne količine vlakana (ne previše).
Pacijent se normalnim aktivnostima vraća 5-7 dana nakon laparoskopske i oko 12-14 dana nakon klasične apendektomije uz uzdržavanje od fizičkog napora (pre svega napora koje zahtevaju aktivaciju trbušne muskulature) a radi sprečavanja pojave postoperativnih kila.
Kako pravilno tretirati ranu i sprečiti nastanak ožiljaka: Pravilnim tretmanom rana sprečite nastanak ožiljaka
