Promene na skalpu javljaju se kod velikog broja ljudi, u svim starosnim grupama i kod oba pola. Obično su to problemi sa dlakom ili problemi sa kožom glave. Uzroci promena na skalpu mogu biti različiti: hormonski disbalans, autoimune bolesti, infekcije, poremećaji ishrane, a mnogi su i naslednog karaktera. Terapija i ishod lečenja zavise upravo od uzroka, tj. od osnovnog stanja.
Promene na skalpu i gubitak kose
Jedan od najčešćih problema skalpa jeste gubitak kose ili oštećenje dlake. Ponekad se radi o potpunom gubitku kose, a ponekad o pojavi manjih regija bez dlake. Opadanje kose se najčešće uoči kada nakon pranja kose zaostane velika količina dlaka u odvodu kade ili se, pak, uoči veći broj dlaka na četki nakon češljanja. Primetno je i da dlake lako ispadaju nakon nežnog povlačenja, kao i da dolazi do tanjenja pramenova. Uzroci gubitka kose mogu biti različiti i postoji više vrsta ovog stanja:
Muški tip ćelavosti – Ovaj tip ćelavosti karakteriše gubitak kose na slepoočnicama, pri čemu se linija skalpa povlači formirajući slovo M. Posledica je genetike i dejstva muških polnih hormona. Više o mućkom tipu ćelavosti možete pročitati: Gubitak kose kod muškaraca, kako pomoći
Alopecia areata – Ovo je hronični autoimuni poremećaj kod kojeg imuni sistem napada folikule dlake, što rezultira opadanjem kose u pečatima. Gubitak kose događa se nasumično po celom vlasištu ili drugim delovima tela, obično nije trajan i kosa može polako rasti ili nakon rasta ponovo ispadati. Više o alopeciji pročitajte: Alopecija
Pothranjenost – Nedostatak jednog ili više hranljivih sastojaka, a usled nedovoljnog unosa ili loše apsorpcije u crevima može dovesti do opadanja kose. Najčešće se radi o deficitu proteina ili gvožđa, pri čemu se pored opadanje kose javlja i niz drugih simptoma.
Poremećen rad štitne žlezde – Povećana ili smanjena aktivnost štitne žlezde je čest uzrok opadanja kose. Kao i kod ostalih stanja, i ovde se opadanje kose javlja zajedno sa drugim simptomima. Naročit čest poremećaj jeste Hašimotov sindrom, autoimunog karaktera, gde dolazi do tanjenja dlake i opadanja, uz izraženu tromost i umor celog organizma.
Lišaj – Ovaj neuobičajen poremećaj može uticati na kožu, usnu duplju, vlasište, nokte, genitalije i jednjak. Lezije se razvijaju i šire tokom nekoliko nedelja ili nekoliko meseci, a javljaju se u vidu purpurnih promena koje svrbe ili izbočina sa ravnim vrhovima koji mogu biti prekriveni tankim, belim linijama.
Celijakija – Usled unošenja glutena, kod osetljivih osoba dolazi do oštećenja sluznice tankog creva i remećenja apsorpcije hranljivih sastojaka, što dovodi do opadanja kose.
Porođaj – Kod nekih žena dolazi do povećanog gubitka kose neposredno posle porođaja, a kao posledica pada nivoa estrogena. Prolaznog je karaktera i rast kose se normalizuje u roku od nekoliko meseci.
Pojedini lekovi – Antibebi pilule, lekovi za razređivanje krvi, neki lekovi koji se koriste u terapiji artritisa, depresije, gihta, KV bolesti mogu dovesti do opadanja kose.
Do opadanja kose može doći i usled stresa, poremećaja u ishrani poput anoreksije i bulimije, a kod nekih ljudi do privremenog gubitka kose dolazi posle ekstremnog smanjenja telesne težine. Određene hemikalije i alatke koje se koriste u stilizovanju kose takođe mogu dovesti do njenog gubitka i do oštećenja samog skalpa.
Promene na koži glave
Pojedina stanja u osnovi imaju probleme sa kožom skalpa, a najčešća su:
Seboroični dermatitis – Ovo je hronično oboljenje kože koje se javlja kod oko 40% svetske populacije. Karakterišu ga rastresite beličasto-žućkaste ljuspice na koži, koja je često crvenkasta i svrbi. Usled češanja može doći do sekundarne bakterijske infekcije, vlaženja i pojave ranica i krastica. U predelu glave je vidno perutanje, a kosa se brzo masti. Moguća je pojava ovog obojenja i kod odojčadi i zove se temenjača, a spontano se povlači do navršene treće godine.
Psorijaza – Ovo je upalno stanje kože, koje karakterišu ljuskave, srebrnkaste, jasno definisane promene. Obično su lokalizovane na skalpu, laktovima, kolenima i donjem delu leđa; mogu da svrbe ili su asimptomatske.
Tinea capitis – Ovo je gljivična infekcija skalpa i osnove dlake. Promene na skalpu se manifestuju kao ljuspasti delovi koji svrbe, a često se uočavaju i slaba kosa, gubitak kose, bol u skalpu i otečeni limfni čvorovi.
Vaši – Vaške su mali insekti, veličine susama, koji napadaju dlaku i skalp. I vaške i njihova jajašca (gnjide) mogu biti vidljivi u kosi. Kao alergijska reakcija na ubod vaši javlja se ekstreman svrab na vlasištu, a rane se mogu pojaviti usled češanja.
Lajšmanioza – Ovu bolest izaziva parazit Leishmania, a šire je inficirane peščane muve. Obično se javlja u tropskim i subtropskim sredinama u Aziji, Istočnoj Africi i Južnoj Americi.
Dijagnoza i terapija
Postavljanje dijagnoze započinje pregledom glave, kose i skalpa. Neka stanja, kao što su: muški tip ćelavosti, psorijaza, tinea capitis, alopecia areata se lako mogu dijagnosticirati ovakvim pregledom, dok je za ostale potrebno sprovesti dodatne testove.
Terapija zavisi od dijagnoze i uglavnom se zasniva na tretmanu osnovne bolesti, tj. poremećaja. Izmene u ishrani, uzimanje suplemenata, regulisanje hormonskog disbalansa, eliminacija stresa, lečenje infekcije su neke od mera. Postoje i lekovi koji se koriste u terapiji gubitka kose, a moguće rešenje je i hirurška transplantacija.
